ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΑΣ

Τα έθιμα του χωριού που συνδέονται με τη θρησκεία είναι πλούσια σε παράδοση αλλά και σε περιεχόμενο. Διατηρούνται μέχρι σήμερα σε όλες τις γιορτές του έτους .Ας παρακολουθήσουμε μερικά απ’ αυτά :

1. Χριστούγεννα

Την παραμονη των Χριστουγέννων μεγάλες ομάδες παλικαριών γυρίζουνν το χωριό από τις 4 το πρωί ως τις 9 το βράδυ λέγοντας τα κάλαντα με το ντέφι . Πηγαίνουν σε όλα τα σπίτια του χωριού λέγοντας τα κάλαντα. Ο ιερέας του χωριού τους εύλογεί και έπειτα τους δίνει το δώρο του .

Τα κάλαντα των παλικαριών ήταν διαφορετικά για τον ιερέα , για τον νοικοκύρη και τις κοπέλες Τοπικά κάλαντα Ριζίων

Τραγούδι για τις κοπέλες

“Ξύπνα περιστερούλα μου ήρθα στο μαχαλά σου

χρυσή κορδέλα σου ’φερα να δέσεις τα μαλλιά σου δεν ακούς(3)περιστερούλαμου,ήρθα στο μαχαλά σου

κι ου μαχαλάς σου τ’ άκουσε κι εσύ κομά κοιμάση , κοιμάση

κοιμάση κι’ νιργιάζιση στούνύπνου αρβουνιάζισει Άνοιξει κόρημ’ άνοιξει την πόρτασ’ την καρένια

έχου δυο λόγια να σι’ πω κι κείνα ζαχαρένια .

Άναψε την καντήλα σου και βάλε λίγο λάδι

άνοιξ’ το παραθύρι σου να ’ρθου και γω το βράδυ . image7.jpg (24489 bytes)

Στη μέσ’ στη μεσ’ τη θάλασσα είδα ένα λελέκι

θάρσα πως είναι η αγάπη μου μι τ’ άσπρουτου γιλέκι.

Μπαξές που δω μπαξές που κει μπαξές με τα λουλούδια

έλα να σιργιανίσουμει αγάπη μου καινούρια .

Παλιός μπλικός δεν καίιτει κινούργιος δεν πατιέται

καινούργια αγάπη αγάπησα , παλιάδεν αστουχιέτι .

Καινούργια αγάπη και παλιά με βάλανε στη μέση

γυρίζω βλέπω την παλιά , καινούργια δεν μ’ αρέσει.

Δε φταίει μπάρμπα μ’ του κρασί δε φταίει του πουτήρι

φταίει η θυγατέρα σου που ’ναι στο παραθύρι.

Στην πόρτα σου θα κρεμαστώ σαν το παχύ το ψάρι

                    κι αν δεν σε κλέψω μια βραδιά δεν είμαι παλικάρι.

Σ’ αυτό το σπίτι τ’ αψηλό ,του θαλασσί βαμμένου

πότε θα γίνω ενάς γαμπρός να μπαίνου και να βγαίνου .

Σηκουτι να παένουμει προτού μας βαρεθούνε

της γειτουνιάς οι έμορφες θέλουν να κοιμηθούνε .

 

2. Τα Φώτα

Την παραμονή των Φώτων τα χαράματα ψάλλετε μεγάλος αγιασμός. Οι πιστοί πηγαίνουν στην εκκλησία και παίρνουν τον αγιασμό τον οποίο χρησιμοποιούν όταν αισθάνονται άρρωστοι ή κακότυχοι. Τον πίνουν γιατί θεωρούν ότι έχει θεϊκή δύναμη.

Το βράδυ της παραμονής των Φώτων στρώνεται το νηστίσιμο τραπέζι , όπως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και την παραμονή των Χριστουγέννων , δηλαδή με μεγάλη επισημότητα. Στο τραπέζι κάθονται όλοι με τη σειρά από τον πιο μικρό της οικογένειας έως τον πιο μεγάλο. Ο πατέρας της οικογένειας έχει θυμίαμα πάνω σε ένα υνί και με αυτό θυμιατίζει το σπίτι για να φύγουν τα καρκαντζάλια (τα δαιμόνια). Ο μικρότερος της οικογένειας λέει την προσευχή και μετά όλοι κάθονται για το φαγητό στο τραπέζι. Υπάρχει μια δοξασία του λαού μας που αναφέρει ότι το βράδυ της παραμονής των Φώτων στις 12 τα μεσάνυκτα ανοίγουν τα ουράνια και πραγματοποιούνται όλες οι επιθυμίες των ανθρώπων.

Μια παλιά ιστορία του χωριού λέει για τα Φώτα:

“ Ήταν κάποιος πολύ φιλάργυρος που πίστευε ότι αν πει την επιθυμία του την παραμονή των Φώτων θα γινόταν αυτή πραγματικότητα . Έτσι θέλοντας να γίνει πλούσιος έκατσε και περίμενε την παραμονή των Φώτων να ανοίξουν οι ουρανοί. Μόλις άνοιξαν οι ουρανοί ο φιλάργυρος ζήτησε από το Θεό ένα σνικ (τενεκέ) λίρες ήταν , όμως, τόσο φοβισμένος που είπε μόνο το σνικ και στο τέλος ο Θεός του χάρισε αντί για λίρες ένα κεφάλι σαν σνικ..

image8.jpg (21616 bytes)Την ημέρα των Φώτων ο παπάς διαβάζει ξανά τον αγιασμό στην εκκλησία και αυτοί που έχουν ζώα και χωράφια παίρνουν αγιασμό , είτε για να τον ρίξουν στα χωράφια πιστεύοντας ότι θα έχει καλή σοδιά , είτε για να τον δώσουν στα ζώα του σπιτιού. Στη συνέχεια ο παπάς αγιάζει τα νερά στο ποτάμι που είναι δίπλα στο χωριό. Ο παπάς κατεβαίνει στο ποτάμι με την εικόνα των Θεοφανίων, τα εξαπτέρυγα και το σταυρό. Αποτελεί έθιμο να ρίχνονται στο ποτάμι όσοι το είχαν τάμα , ελεύθεροι αλλά και παντρεμένοι. Αυτός που πιάνει το σταυρό θεωρείται ο πιο τυχερός και ευλογημένος.

Ο παπάς αγιάζει τα νερά ανεξάρτητα από τον καιρό, γιατί υπήρξαν πολλές φορές που άνοιξανδρόμο μέσα στα χιόνια οι κάτοικοι του χωριού για να αγιάσουν τα νερά. Αυτός που πιάνει το σταυρό γυρίζει μαζί με την παρέα του και το σταυρό όλα τα σπίτια του χωριού όπου ο κόσμος τους περιμένει. Το θεωρούν μεγάλη τιμή το να περάσει ο σταυρός από κάθε σπίτι και να ψάλουν τα παιδιά το τροπάριο των Φώτων. Ο παπάς την παραμονή, αλλά και την ημέρα των Φώτων περνάει από όλα τα σπίτια και φωτίζει.Δεν φωτίζει μόνο τους ανθρώπους για καλή υγεία αλλά και τα ζώα και το σπίτι. Η νοικοκυρά του σπιτιού πληρώνει τον παπά βάζοντας κέρματα μέσα στο μπακιράκι του.

 

Τα κάλαντα των Φώτων που λένε παρέες παιδιών γονατισμένα στα πεζούλια των σπιτιών είναι:

Σήμερα τα Φώτα και φωτισμοί και χαρές μεγάλες και αγιασμοί.

Σήμερα βαπτίζεται ο Χριστός εις τον Ιορδάνη τον ποταμό

Σήμερα κι όλα τ’ άστρα φωτίζονται κ’ όλα νερά καθαρίζονται

Παλιά στην γιορτή των Φώτων έρχονταν ακόμη και από την Ορεστιάδα για να πιάσουν το σταυρό.

 

 

 

3. Το Πάσχα

 

Ο εορτασμός του Πάσχα ξεκινάει από την Κυριακή των Βαΐων. Μετά την λειτουργία της ημέρας τα παιδιά σε μικρές παρέες και με την βάγια στα χέρια πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν :

Βάγια-Βάγια του πουλιο κανακάρη τον έλουζαν τον χτένιζαν και στο σχολειό τον στέλνουν. Βρε Γιάννη μάθει γράμματα βρε Γιάννη μάθει τέχνη τα γράμματα είναι στο χαρτί κι ο νους μου πέρα πέρα.

Πρέπει να πούμε ότι η παρέα ήταν μια παρέα από κορίτσια που είχαν τη βάγια ή τις βάγιες και ένα αγόρι μόνο με μια χοντρή βέργα που τον έλεγαν φυλαχτάρι και φύλαγε τα κορίτσια από τα σκυλιά και τις άλλες παρέες

Μεγάλη Εβδομάδα 

Οι νοικοκυρές ετοιμάζονται για την ημέρα του Πάσχα πηγαίνοντας παράλληλα στην εκκλησία για την αγρυπνία. Την ημέρα της μεγάλης Πέμπτης βάφουν τα αυγά και φτιάχνουν τα τσουρέκια

.Επίσης πιάνουν τα προζύμια και φτιάχνουν τα παξιμάδια και τις γκουγκουχτούρες (δεκοχτούρες) που είναι ένα παξιμάδι σε σχήμα πλεξούδα και ένα αυγό. Τα παξιμάδια και τις γκουγκουχτούρες τις δίνει η νοικοκυρά την ημέρα του Πάσχα στα παιδιά που πηγαίνουν να της πουν το Χριστός Ανέστη.Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι τη Μεγάλη Τετάρτη πηγαίνουν το πρόσφορο για να πάρουν το κομμάτι τους το πρωϊ της Μεγάλης Πέμπτης.. Δεν το τρώνε κρατώντας το όλη τη χρονιά για να φυλάει το σπίτι από τις αστραπές.

Την Μ. Πέμπτη παίρνουν τα αυγά της ημέρας από το κοτέτσι και πρώτο βάφουν ένα αυγό μόνο του και το λένε το αυγό της Παναγίας.Το αυγό της Παναγιάς , όταν ρίχνει χαλάζι ,το βγάζουν πάνω στην πυροστιά , μέσα στην αυλή του ο καθένας για να σταματήσει. Στη συνέχεια βάφουν και τα υπόλοιπα αυγά του Πάσχα. Αφού κατεβάσουν το αυγό της προηγούμενης χρονιάς από το εικονοστάσι, τα παιδιά της οικογένειας πηγαίνουν και το ρίχνουν στο ποτάμι. Η μάνα βάζει το καινούριο αυγό στο εικονοστάσι μέχρι την επόμενη χρονιά.

Αφού χτυπήσει η καμπάνα για τον εσπερινό ο πατέρας της οικογένειας πηγαίνει στην εκκλησία και παίρνει τις λαμπάδες για όλη την οικογένεια. Πριν ξεκινήσουν για την εκκλησία δίνει στον καθένα την λαμπάδα του. Το βράδυ της Μ. Πέμπτης αφού τελειώσει η εκκλησία οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού κάθονται και ξενυχτούν το Χριστό όπως θα ξενυχτούσαν έναν δικό τους νεκρό, μοιράζοντας ψωμί ελιές και χαρίζοντας πετσέτες, κάλτσες κ.τ.λ.. Αυτοί που έχουν κάποιο πρόβλημα βάζουν στο σταυρό ένα ρούχο τους για να το φορέσουν αργότερα και να θεραπευτούν.

Το πρωί της Μ. Παρασκευής οι κοπέλες του χωριού (μόνο κοπέλες) πηγαίνουν λουλούδια στην εκκλησία και αφού πάρουν όσα λουλούδια άφησε ο κόσμος που προσκύνησε τον Εσταυρωμένο στολίζουν τον Επιτάφιο. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής ψέλνουν τα εγκώμια (Η ζωή εν τάφω) αγόρια και κορίτσια ανύπαντρα. Κατά την περιφορά του Επιταφίου όσοι πενθούν νεκρούς πρόσφατα ανάβουν κεριά και καίνε θυμάρια μπροστά στις πόρτες τους. Αφού επιστρέψει ο Επιτάφιος στην εκκλησία ο παπάς μοιράζει τα λουλούδια στον κόσμο για να χρησιμοποιηθούν αργότερα για το μάτιασμα.

Το Μ. Σάββατο οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τη μαγειρίτσα και κάνουν την προετοιμασία της Κυριακής του Πάσχα. Το βράδυ της Ανάστασης μετά το Χριστός Ανέστη κοινωνούν και γυρίζουν για την καθιερωμένη μαγειρίτσα.

Την Κυριακή του Πάσχα τα παιδιά πηγαίνουν στη νονά τους τα τσουρέκια και ένα μαντήλι με κόκκινα αυγά για να της πουν το Χριστός Ανέστη και αυτή να τους δώσει το δώρο τους. Επίσης το ίδιο θα κάνουν και με τις γιαγιάδες τους. Στο μεσημεριανό τραπέζι μαζεύεται όλη η οικογένεια και πολλές φορές συγγενείς και φίλοι.

 

 

image9.jpg (12513 bytes)         Ανάσταση